อว.เผยข้อมูลความไม่เท่าเทียม จัดสรร-จัดหาวัคซีน COVID-19 ทั่วโลก

กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เผยข้อมูลความไม่เท่าเทียมของการจัดสรรและจัดหาวัคซีน COVID-19 ทั่วโลก และข้อสังเกต 6 ประการ

เมื่อวันที่ 20 ก.พ.2564 ศาสตราจารย์ ดร.นายแพทย์สิริฤกษ์ ทรงศิวิไล ปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) รายงานสถานการณ์การจัดหาวัคซีน COVID-19 โดยการวิเคราะห์ตามสถานะทางเศรษฐกิจของประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก พบว่า

มีความไม่เท่าเทียมกันชัดเจน โดยยอดการจองวัคซีนมากกว่า 50% อยู่ในกลุ่มประเทศรายได้สูงซึ่งมีจำนวนคนเพียง 16% ของประชากรทั่วโลกเท่านั้น แต่จองวัคซีนแล้วมากกว่าจำนวนประชากร

ในขณะเดียวกัน ผลการใช้วัคซีนจำนวนเกือบ 200 ล้านโดส ซึ่งได้ผลดีและปลอดภัย จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโดยการกระจายวัคซีนส่วนเกินไปยังประเทศอื่น ๆ มากขึ้น

ในขณะนี้ทั่วโลกมีการฉีดวัคซีน COVID-19 แล้วกว่า 200 ล้านโดส โดยสหรัฐฯ มีการให้วัคซีนมากที่สุด 55.2 ล้านโดส จีนเป็นลำดับสองที่ 40.5 ล้านโดส และเมื่อพิจารณาในสัดส่วนของประชากรแล้วพบว่าอิสราเอลฉีดวัคซีนแล้ว 80% ของประชากร

ข้อมูลที่สำคัญเกี่ยวกับวัคซีนโควิดในสัปดาห์นี้ สรุปได้ดังนี้

ประเทศรวยได้วัคซีนมากกว่าประเทศยากจน

มีความไม่เท่าเทียมกันในแง่การเข้าถึงวัคซีน โดยยอดการจองวัคซีนของแต่ละประเทศมีความแตกต่างกันระหว่างประเทศที่มีรายได้สูงและประเทศที่มีรายได้ต่ำ ซึ่งจำนวนวัคซีน COVID-19 มากกว่า 50% นั้นถูกจองโดยประเทศที่มีรายได้สูงซึ่งมีประชากรเพียง 16% ของประชากรทั่วโลก

หลายประเทศจองวัคซีนมากกว่าจำนวนประชากร

ประเทศรายได้สูงจำนวนมากได้จองวัคซีนไว้มากกว่าจำนวนประชากรของประเทศตนเอง ซึ่งส่วนหนึ่งเกิดเนื่องจากไม่แน่ใจว่าวัคซีนชนิดใดจะมีประสิทธิภาพสูงหรือมีความปลอดภัย รวมทั้งการบริหารจัดการระยะเวลาการส่งมอบวัคซีน

• แคนาดา ได้จองวัคซีนไว้ 9.2 เท่าของประชากร

• สหราชอาณาจักร 6.1 เท่าของประชากร

• ออสเตรเลีย 4.9 เท่าของประชากร

• นิวซีแลนด์ 4.4 เท่าของประชากร

• สหรัฐอเมริกา 4.3 เท่าของประชากร เป็นต้น

ประเทศที่มีรายได้ต่ำ-รายได้ปานกลาง 

แผนการส่งมอบวัคซีน COVID-19 ของโครงการ COVAX ซึ่งมีวัตถุประสงค์ในการจัดหาและจัดสรรวัคซีนอย่างเท่าเทียมทั้งในประเทศรายได้สูง รายได้ปานกลางและรายได้ต่ำนั้น ได้ระบุว่ามีเป้าหมายการส่งมอบวัคซีนกว่า 2,000 ล้านโดส ภายในปี 2564 โดยอย่างน้อย 1,800 ล้านโดส จะส่งมอบให้กับประเทศที่มีรายได้ต่ำและรายได้ปานกลางกว่า 92 ประเทศ

ครึ่งปีแรกของปี 2564 จะมี 145 ประเทศได้รับวัคซีนซึ่งครอบคลุมประชากรประมาณ 3.3%

หลายประเทศใช้นโยบายการทูตเกี่ยวกับวัคซีน

ประเทศที่มีกำลังในการผลิตวัคซีนได้เป็นจำนวนมาก เช่น จีน อินเดีย และ รัสเซีย ได้ใช้กลไกการบริจาคและช่วยเหลือโดยให้วัคซีนแก่ประเทศต่าง ๆ ในแง่การทูต ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ และมนุษยธรรม เช่น จีน ได้ประกาศแนวทางที่ให้ความสำคัญกับการจัดสรรวัคซีนอย่างเท่าเทียมทั่วโลก ได้ให้ความช่วยเหลือบริจาควัคซีนที่ผลิตขึ้นในจีนให้กับประเทศกำลังพัฒนา 53 ประเทศ รวมทั้งได้ส่งออกไปแล้วกว่า 22 ประเทศ และประกาศว่าจะบริจาคให้กับโครงการ COVAX อีก 10 ล้านโดส

วัคซีน COVID-19 ที่นำมาใช้แล้วมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล และปลอดภัย

ในสัปดาห์นี้ มีผลการศึกษาเกี่ยวกับวัคซีนที่สำคัญ COVID-19 คือ

• ประสิทธิภาพของวัคซีน สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี

• ประสิทธิผลของวัคซีน สามารถลดความรุนแรง ทำให้จำนวนผู้ป่วยและผู้เสียชีวิตลดลงได้ชัดเจน

• ความปลอดภัยของวัคซีน วัคซีนที่ใช้แล้วนั้นมีผลข้างเคียงค่อนข้างน้อย

• วัคซีนสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ค่อนข้างดีหลังการฉีดเข็มแรก รวมทั้งน่าจะสามารถเพิ่มระยะเวลาระหว่างการฉีดเข็มที่หนึ่งและเข็มที่สองได้ เป็นการลดภาระในการเร่งฉีดเข็มที่สอง ทำให้สามารถกระจายวัคซีนที่มีอยู่ไปฉีดให้ครอบคลุมประชากรจำนวนมากขึ้น โดยแทนที่จะเร่งฉีดเข็มที่สองก็จะนำวัคซีนนำไปฉีดเป็นเข็มที่หนึ่งให้กับคนที่ยังไม่ได้รับวัคซีน จึงจะมีจำนวนประชากรที่ได้รับวัคซีนแล้วเพิ่มมากขึ้นอีก

• ความคงทนของวัคซีน พบว่า สามารถเก็บและขนส่งวัคซีนได้ในอุณหภูมิที่สูงขึ้น ลดข้อจำกัดในการขนส่งและการกระจายวัคซีน ซึ่งจะทำให้สามารถเร่งฉีดได้จำนวนมากขึ้น

• มีข้อกังวลเรื่องผลการป้องกันต่อเชื้อที่กลายพันธุ์ โดยวัคซีนมีประสิทธิผลลดลงต่อเชื้อ COVID-19 บางสายพันธุ์โดยเฉพาะจากแอฟริกาใต้

ประเทศที่จองวัคซีนไว้แล้วเกินจำนวนจะกระจายวัคซีนที่จองแล้วไปยังประเทศอื่น

จากผลการใช้วัคซีนที่ได้ผลดี จะทำให้หลายประเทศเริ่มเบาใจ และอาจจะสามารถผ่อนแรงการเร่งส่งมอบวัคซีนส่วนที่จองไว้เกินได้ ซึ่งจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการกระจายวัคซีนระหว่างประเทศ นำวัคซีนที่ยังไม่ต้องเร่งใช้หรือส่วนที่จองไว้เกิน กระจายไปยังประเทศอื่นๆ มากขึ้น